Europa klimt langzaam uit economische crisis

Al ruim een jaar is de economische crisis aan de gang. Vooral negatieve berichten over werkloosheid en faillissementen komen in het nieuws. Maar volgens nieuwe voorspellingen van de Europese Commissie komt daar verandering in. Voor volgend jaar wordt een kleine economische groei voorspeld.

De cijfers voor komend half jaar verschillen bijna niets van de cijfers van een paar maanden geleden. Dat betekent dat de economie voorlopig niet verder krimpt. Goed nieuws dus. Eurocommissaris Joaquin Almunia, die zich bezig houdt met economie en geldzaken, presenteerde de economische voorspellingen voor de Europese Unie. Hij voorspelt zelfs een kleine groei voor 2010. Maar we mogen niet te positief zijn, zegt hij. Steeds minder mensen hebben een baan en ook de staatschuld blijft stijgen.

Kritisch
Niet iedereen gelooft Almunia’s voorspellingen. Volgens roddels zouden sommige regeringen de onderzoekers hebben gevraagd om hele slechte cijfers uit samenvattingen en persberichten te houden. Veel journalisten hebben geen zin en tijd om het 200 pagina’s dikke rapport te lezen. Daardoor zouden de regeringen positiever in het nieuws komen dan ze eigenlijk verdienen. De voorspellingen van Almunia zijn belangrijk omdat veel politieke beslissingen op die cijfers worden gebaseerd.

Nederlanders optimistisch over economische crisis

Nederlanders maken zich nauwelijks zorgen over de economische crisis, zo blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Dat is goed nieuws voor meubelverkopers, autohandelaars en makelaars. Maar voor politici kan al dat optimisme gevaarlijk zijn. Want als zij straks met de bezuinigingsplannen komen, zouden Nederlanders wel eens verbaasd, geschokt en vol onbegrip kunnen reageren.

“Het toenemend optimisme van Nederlanders over de economische crisis kan tot problemen leiden,” zegt prof. dr. Paul Dekker. Deze week presenteerde hij de resultaten van het 3e kwartaalbericht 2009 aan een zaal vol ambtenaren en opinieonderzoekers. “Mensen blijken weinig over de crisis te weten. Over de gevolgen zijn ze vrij laconiek. Als de regering straks werkelijk miljarden gaat bezuinigen, zouden burgers geschokt kunnen reageren. Ze snappen niet waarom de regering zo veel geld heeft moeten uitgeven om de gevolgen van de crisis te bestrijden, en dus ook niet waarom er zo veel moet worden bezuinigd.” In een tijd waarin de Tweede Kamerverkiezingen al weer akelig snel voor de deur staan, is dat slecht nieuws voor politici die nog een termijn willen regeren.

Optimistisch

Uit het onderzoek van het SCP blijkt dat slechts 40% van de Nederlandse burgers denkt dat onze economie in de komende 12 maanden zal verslechteren. In het eerste kwartaal lag dat percentage nog op 65% (zie onderstaande figuur). Over de eigen financiële situatie is men zelfs nog optimistischer: slechts 15% van de Nederlanders verwacht een verslechtering.

Dat mensen zich zo weinig zorgen maken over de schatkist en hun eigen portemonnee, is opvallend. Want tegelijkertijd zegt bijna de helft van de Nederlanders (44%) dat zij de gevolgen van de crisis aan den lijve ondervinden. In de meeste gevallen gaat het dan om de dalende waarde van pensioenen en beleggingen. Ook heeft 39% van de Nederlanders familieleden, vrienden of kennissen die door de crisis zijn geraakt, meestal omdat ze ontslagen worden. Blijkbaar boezemt een lager pensioen of een ontslagen vriend ons geen angst in.

Crisis, welke crisis?
‘Als ik het nieuws niet volg, merk ik niks van de crisis,’ zegt een van de geïnterviewde Nederlanders. ‘Als dit het ergste is, kom op zeg,’ zegt een ander. Ook in de persoonlijke gesprekken die het SCP houdt om achter de cijfers te kunnen kijken, blijken Nederlanders laconiek over de economische crisis. Mensen vinden de term ‘crisis’ maar overdreven, zeker gezien de hoge welvaart in Nederland. De onderzoekers kregen dan ook vaak te horen dat de crisis ook zo zijn voordelen heeft: al die materiële welvaart en overconsumptie heeft ons maar verwend en materialistisch gemaakt. Een beetje crisis is wel goed voor de samenleving, zo denken veel Nederlanders.

Het onderzoek van het SCP vond plaats voor Prinsjesdag en de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer. Om te zien welke invloed deze politieke gebeurtenissen hebben gehad, moeten we het 4e kwartaalbericht afwachten. Wel kwam het Centraal Bureau voor de Statistiek deze week met het bericht dat consumenten deze maand, in oktober, veel pessimistischer over de toekomst zijn dan in voorgaande maanden. Het oordeel over de economische situatie in de komende 12 maanden zou voor het eerst negatief zijn.

Weinig kennis
“Naast het optimisme en het gevoel dat men zelf niet wordt geraakt is ook het gebrek aan kennis van het crisisbeleid van belang,” zegt Paul Dekker. Mensen weten niet welke maatregelen het kabinet heeft genomen, met uitzondering van het ingrijpen in de bankensector. Ze weten ook niet hoeveel er nu meer door de overheid wordt besteed dan dat er binnen komt. “Voor menigeen zullen bezuinigingsmaatregelen de eerste echte crisiservaring zijn.”

Bonussen
Nederlanders weten niet alleen weinig over de crisis, ze voelen er ook weinig bij. De economische crisis wekt amper emoties op, zo merkten de onderzoekers in de groepsdiscussies. Met uitzondering van één onderwerp: bonussen. Daarover liepen de gemoederen wel hoog op. Topbankiers die verantwoordelijk zijn voor de economische crisis, worden nu beloond voor hun falen, zo is het sentiment. De overheid wordt verweten dat ze de bonussen niet aanpakt, zelfs niet bij banken die met overheidsgeld zijn gered.

Thermometer voor de overheid
De kwartaalberichten zijn bedoeld om de overheid te informeren over wat de Nederlandse burger denkt en vindt. Het moet een soort thermometer van de Nederlandse publieke opinie zijn. Maar gaat de overheid nou ook wat met dit onderzoek doen? Voor de huidige kabinetsleden is het te hopen van wel. Want als het optimisme van de burgers niet een beetje getemperd wordt, zouden de regerende politici straks bij de verkiezingen nog wel eens geconfronteerd kunnen worden met een heleboel boze protest-stemmen. Dat is wel merkwaardig: meestal moeten politici, om stemmen te winnen, een betere toekomst beloven. Maar de regerende partijen lijken er dit keer goed aan te doen om ons voor te bereiden op een slechtere toekomst…