Europa klimt langzaam uit economische crisis

Al ruim een jaar is de economische crisis aan de gang. Vooral negatieve berichten over werkloosheid en faillissementen komen in het nieuws. Maar volgens nieuwe voorspellingen van de Europese Commissie komt daar verandering in. Voor volgend jaar wordt een kleine economische groei voorspeld.

De cijfers voor komend half jaar verschillen bijna niets van de cijfers van een paar maanden geleden. Dat betekent dat de economie voorlopig niet verder krimpt. Goed nieuws dus. Eurocommissaris Joaquin Almunia, die zich bezig houdt met economie en geldzaken, presenteerde de economische voorspellingen voor de Europese Unie. Hij voorspelt zelfs een kleine groei voor 2010. Maar we mogen niet te positief zijn, zegt hij. Steeds minder mensen hebben een baan en ook de staatschuld blijft stijgen.

Kritisch
Niet iedereen gelooft Almunia’s voorspellingen. Volgens roddels zouden sommige regeringen de onderzoekers hebben gevraagd om hele slechte cijfers uit samenvattingen en persberichten te houden. Veel journalisten hebben geen zin en tijd om het 200 pagina’s dikke rapport te lezen. Daardoor zouden de regeringen positiever in het nieuws komen dan ze eigenlijk verdienen. De voorspellingen van Almunia zijn belangrijk omdat veel politieke beslissingen op die cijfers worden gebaseerd.

Nederlanders optimistisch over economische crisis

Nederlanders maken zich nauwelijks zorgen over de economische crisis, zo blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Dat is goed nieuws voor meubelverkopers, autohandelaars en makelaars. Maar voor politici kan al dat optimisme gevaarlijk zijn. Want als zij straks met de bezuinigingsplannen komen, zouden Nederlanders wel eens verbaasd, geschokt en vol onbegrip kunnen reageren.

“Het toenemend optimisme van Nederlanders over de economische crisis kan tot problemen leiden,” zegt prof. dr. Paul Dekker. Deze week presenteerde hij de resultaten van het 3e kwartaalbericht 2009 aan een zaal vol ambtenaren en opinieonderzoekers. “Mensen blijken weinig over de crisis te weten. Over de gevolgen zijn ze vrij laconiek. Als de regering straks werkelijk miljarden gaat bezuinigen, zouden burgers geschokt kunnen reageren. Ze snappen niet waarom de regering zo veel geld heeft moeten uitgeven om de gevolgen van de crisis te bestrijden, en dus ook niet waarom er zo veel moet worden bezuinigd.” In een tijd waarin de Tweede Kamerverkiezingen al weer akelig snel voor de deur staan, is dat slecht nieuws voor politici die nog een termijn willen regeren.

Optimistisch

Uit het onderzoek van het SCP blijkt dat slechts 40% van de Nederlandse burgers denkt dat onze economie in de komende 12 maanden zal verslechteren. In het eerste kwartaal lag dat percentage nog op 65% (zie onderstaande figuur). Over de eigen financiële situatie is men zelfs nog optimistischer: slechts 15% van de Nederlanders verwacht een verslechtering.

Dat mensen zich zo weinig zorgen maken over de schatkist en hun eigen portemonnee, is opvallend. Want tegelijkertijd zegt bijna de helft van de Nederlanders (44%) dat zij de gevolgen van de crisis aan den lijve ondervinden. In de meeste gevallen gaat het dan om de dalende waarde van pensioenen en beleggingen. Ook heeft 39% van de Nederlanders familieleden, vrienden of kennissen die door de crisis zijn geraakt, meestal omdat ze ontslagen worden. Blijkbaar boezemt een lager pensioen of een ontslagen vriend ons geen angst in.

Crisis, welke crisis?
‘Als ik het nieuws niet volg, merk ik niks van de crisis,’ zegt een van de geïnterviewde Nederlanders. ‘Als dit het ergste is, kom op zeg,’ zegt een ander. Ook in de persoonlijke gesprekken die het SCP houdt om achter de cijfers te kunnen kijken, blijken Nederlanders laconiek over de economische crisis. Mensen vinden de term ‘crisis’ maar overdreven, zeker gezien de hoge welvaart in Nederland. De onderzoekers kregen dan ook vaak te horen dat de crisis ook zo zijn voordelen heeft: al die materiële welvaart en overconsumptie heeft ons maar verwend en materialistisch gemaakt. Een beetje crisis is wel goed voor de samenleving, zo denken veel Nederlanders.

Het onderzoek van het SCP vond plaats voor Prinsjesdag en de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer. Om te zien welke invloed deze politieke gebeurtenissen hebben gehad, moeten we het 4e kwartaalbericht afwachten. Wel kwam het Centraal Bureau voor de Statistiek deze week met het bericht dat consumenten deze maand, in oktober, veel pessimistischer over de toekomst zijn dan in voorgaande maanden. Het oordeel over de economische situatie in de komende 12 maanden zou voor het eerst negatief zijn.

Weinig kennis
“Naast het optimisme en het gevoel dat men zelf niet wordt geraakt is ook het gebrek aan kennis van het crisisbeleid van belang,” zegt Paul Dekker. Mensen weten niet welke maatregelen het kabinet heeft genomen, met uitzondering van het ingrijpen in de bankensector. Ze weten ook niet hoeveel er nu meer door de overheid wordt besteed dan dat er binnen komt. “Voor menigeen zullen bezuinigingsmaatregelen de eerste echte crisiservaring zijn.”

Bonussen
Nederlanders weten niet alleen weinig over de crisis, ze voelen er ook weinig bij. De economische crisis wekt amper emoties op, zo merkten de onderzoekers in de groepsdiscussies. Met uitzondering van één onderwerp: bonussen. Daarover liepen de gemoederen wel hoog op. Topbankiers die verantwoordelijk zijn voor de economische crisis, worden nu beloond voor hun falen, zo is het sentiment. De overheid wordt verweten dat ze de bonussen niet aanpakt, zelfs niet bij banken die met overheidsgeld zijn gered.

Thermometer voor de overheid
De kwartaalberichten zijn bedoeld om de overheid te informeren over wat de Nederlandse burger denkt en vindt. Het moet een soort thermometer van de Nederlandse publieke opinie zijn. Maar gaat de overheid nou ook wat met dit onderzoek doen? Voor de huidige kabinetsleden is het te hopen van wel. Want als het optimisme van de burgers niet een beetje getemperd wordt, zouden de regerende politici straks bij de verkiezingen nog wel eens geconfronteerd kunnen worden met een heleboel boze protest-stemmen. Dat is wel merkwaardig: meestal moeten politici, om stemmen te winnen, een betere toekomst beloven. Maar de regerende partijen lijken er dit keer goed aan te doen om ons voor te bereiden op een slechtere toekomst…

De waarheid achter Amerikaanse groei

Donderdag presenteerde het Amerikaanse ministerie van Handel het groeicijfer van de Amerikaanse economie over het derde kwartaal. De groei bleek hoger te zijn dan economen van te voren hadden gedacht, met een groei van het bruto binnenlands product (BBP) van 3,5 procent op jaarbasis. Hiermee is Amerika officieel uit de diepste recessie sinds WO2 geklommen.

Uit analyse van financieel nieuwszender RTL Z blijkt echter dat bijna alle groei komt door eenmalige factoren. Zo was de helft van de Amerikaanse groei te danken aan de Amerikaanse autosloopregeling, de zogeheten 'Cash for Clunkers'. Deze regeling is nu echter afgelopen. De vraag is dan ook of Amerikanen de komende periode nog wel meer auto's gaan kopen.

Een andere belangrijke element achter de groei was de koopsubsidie van 8.000 dollar voor huizen. Hierdoor gaf de Amerikaanse huizenmarkt voor het eerst sinds jaren weer enige tekenen van herstel. Ook deze koopsubsidie loopt binnenkort af.

Alles bij elkaar stegen overheidsuitgaven in de VS met 7,9 procent op jaarbasis, terwijl de overheid dit jaar een tekort op de begroting heeft van ongeveer 13 procent van het BBP.

Vraag uit de private sector droeg echter ook 1 procent bij aan het groeicijfer, doordat bedrijfsvoorraden weer aangevuld moesten worden. Deze voorraden waren tijdens de recessie zo hard naar beneden gegaan dat bedrijven wel moesten aanvullen. Maar het aanvullen van de voorraden is geen structurele motor achter de economie.

Door deze eenmalige factoren twijfelen sommige economen over de houdbaarheid van het herstel van de Amerikaanse economie. Een aantal economen vragen zich af of de Amerikaanse overheid niet alleen maar toekomstige vraag naar voren heeft gehaald met de maatregelen, waardoor een 'dubbele dip' in de economie mogelijk kan worden in de toekomst.

Wanneer zal de crisis voorbij zijn?

Wanneer zal de economische crisis voorbij zijn? De New York Times vroeg het aan haar beste columnisten.

Een paar van de antwoorden:

✹Carmen M. Reinhart, professor in de economie aan de University of Maryland: "Het duurt tien jaar voor we weer op het vroegere welvaartsniveau zullen zijn."

✹Nouriel Roubini, de econoom die de crisis nauwkeurig voorspelde: "De crisis zal ministen 3 jaar duren, maar het kan ook veel langer worden."

✹George Cooper, schrijver van: “The Origin of Financial Crises: Central Banks, Credit Bubbles and the Efficient Market Fallacy”: "Er zijn twee mogelijkheden, de ene is dat het twee decennia duurt, voor we er weer boven op komen, de tweede is dat het meevalt en dan zijn we er in tien jaar weer bovenop."

✹Eric Schmid, hoogste baas van Google: "Voorspellen is lastig, maar een paar dingen staan vast: we kwamen hier niet plotseling dus we zullen dit ook niet heel snel kunnen herstellen. Het gaat wel even duren, maar de politici zitten gelukkig op het goede spoor, met hun stimuleringsmaatregelen. Ik hoop dat de economie in de zomer weer enig teken van leven vertoont. Uiteraard denk ik dat Internet een cruciale rol zal spelen. Dat zal voor veel extra groei zorgen in de komende jaren." ✹lan S. Blinder, econoom en voormalig topman van de FED: "Niemand die weet wanneer dit ophoudt. Maar de bodem lijkt in zicht. Ergens houden de huizenprijzen op met dalen, op een dag gaan we weer auto's kopen. De lage olieprijs gaat ook ooit helpen. En het stimuleringsplan gaat ook zijn werk doen. Dus het einde moet in zicht zijn. Tenzij er nog een hele grote verrassing komt. En helaas zijn er de laatste tijd verrassingen genoeg."

✹Niall Ferguson, econoom bij Harvard en schrijver van“The Ascent of Money: A Financial History of the World:”We hebben pas twee kwartalen gehad van krimp. Ik kan me voorstelen dat er nog minstens twee jaar van krimp volgen, of misschien meer. En de gang omhoog zal niet snel gaan.

✹James Grant auteur van “Mr. Market Miscalculates.”: "We hebben heel erg veel geleend en dat ineens moeten we verkopen, omdat we de leningen moeten terugbetalen. Een beetje verkopen wordt dan ineens een heleboel verkopen en ineens zijn we Citigroup aan het nationaliseren.. De super-lage prijzen van nu, voor huizen, auto's en bedrijven, zijn de stimulans voor het herstel. Vraag alleen niet wanneer dat komt."

Het ontstaan van de credit crisis (filmpje)

De kredietcrisis. Iedereen heeft het erover maar niet iedereen weet precies hoe deze tot stand is gekomen. Voor hen is er dit filmpje, waarin grafisch wordt uitgelegd hoe hypotheken, investeerders en banken een rol spelen in het ontstaan van deze crisis.

The Crisis of Credit Visualized from Jonathan Jarvis on Vimeo.

Beetje duidelijker nu?

Kans op een Crash in December

De eerste tekenen zouden een daling begin volgende week zijn die enige weken aanhoud. Daarna een gedeeltelijk herstel met een lagere top in de laatste week van november. Dan volgt de genadeklap in december.

De AEX sloot de week af op 320,1 , 2 punten lager dan vorige week.

De volgende harmonische valt op 26 oktober (+ of – 1 handlesdag).
Vorige week ging ik er al vanuit dat we weinig spectaculairs zouden zien en dat pas de 26 oktober (+ of – 1 handlesdag)
harmonische de beurzen in beweging kan gaan zetten.
Vaak zien we de beurzen na oktober stabiliseren en richting jaareinde wat oplopen.
Deze keer ben ik echter bang dat er geen eindejaarsrally komt.
Het voorkeur scenario is dat we de top gezet hebben.

Ik had al eerder aangegeven dat als we zouden gaan overdrijven de 330 nog haalbaar zou kunnen zijn.
De AEX bereikte inderdaad op een paar puntjes na dit doel en stelde de correctie steeds maar weer uit.
De dalende dollar bleek de indexen steeds weer steun te kunnen geven.
Zolang de dollar daalt zullen de Amerikanen hun vermogen veilig stellen door het in aandelen te stoppen.
Dit en goud is de enige manier om hun vermogen op pijl te houden.
Komende week zal de 318 gaan uitwijzen of we inderdaad een kans maken op een slecht najaar.
Ik denk dat als de index hier doorheen zakt dit het eerste teken is dat er onheil dreigt.

In de zomer 2007 begon de kredietcrisis op de financiële markten. Door de stagnerende huizenmarkt in de Verenigde Staten werden de als obligaties verpakte gebundelde hypotheken in het laagste segment (subprime) in een snel tempo minder waard.

Hierdoor kwamen financiële instellingen in problemen en werden er miljarden afgeschreven op gekochte obligaties. Doordat onduidelijk was welke instellingen hierdoor in de problemen zouden komen droogde de interbancaire geldmarkt op, banken leenden elkaar geen geld meer. Verschillende banken zijn genationaliseerd, failliet gegaan of overgenomen. Het opmerkelijke aan de kredietcrisis is dat verschillende negatieve ontwikkelingen op deelmarkten elkaar versterkten.

De ontwikkelingen bedreigden al snel het ongestoord functioneren van het internationale financiële systeem, en ingrijpen van nagenoeg alle centrale banken bleek noodzakelijk. Vanaf oktober 2008 namen diverse overheden op grote schaal rechtstreeks deel in het risicodragend kapitaal van banken.

Door de interferentie tussen deelmarkten is niet exact aan te geven welke gebeurtenissen elkaar op welke wijze beïnvloedden. In het algemeen kan gesteld worden dat problemen rond Amerikaanse hypotheken de onmiddellijke aanleiding vormden tot de crisis, die oversloeg op de markt voor daaraan gerelateerde complexe financiële producten. Een en ander werd versterkt door vragen omtrent de waardebepaling van dergelijke complexe financiële producten. De achterliggende oorzaken van de crisis zijn zo complex dat het nagenoeg onmogelijk is om een helder volledig beeld van de situatie te krijgen. Analyses van de problemen en de fundamentele oplossingen zijn vaak gericht op slechts een beperkt onderdeel van de crisis.

Economische crisis voor dummies

De kredietcrisis. Iedereen heeft het erover maar niet iedereen weet precies hoe deze tot stand is gekomen. Voor hen is er dit filmpje, waarin grafisch wordt uitgelegd hoe hypotheken, investeerders en banken een rol spelen in het ontstaan van deze crisis.

The Crisis of Credit Visualized from Jonathan Jarvis on Vimeo.

Beetje duidelijker nu?